Panujące obecnie warunki rynkowe spowodowane rosnącymi cenami materiałów budowlanych, wysoką inflacją i związaną z nią presją na poziom wynagrodzeń i wyższe koszty robocizny, sprawiają, że niektórzy deweloperzy umieszczają w umowach klauzule waloryzacyjne. Na mocy takich zapisów ostateczna cena mieszkania lub domu może być wyższa niż pierwotna wycena. Czy takie zapisy są zgodne z prawem?

W przypadku umów deweloperskich określenie „waloryzacja” oznacza możliwość wzrostu ostatecznej ceny zakupu mieszkania np. z powodu wzrostu cen materiałów budowlanych. W rezultacie końcowa cena zakupu nieruchomości może znacznie odbiegać od ceny początkowo zapisanej w umowie.

Obecnie obowiązująca ustawa z dnia 16 września 2011 r. o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego niezbyt precyzyjnie określa zasady stosowania klauzul waloryzacyjnych. Zgodnie z przepisami w prospekcie informacyjnym musi znaleźć się wypełniona rubryka dotycząca dopuszczenia waloryzacji cen wraz z określeniem zasad waloryzacji. Oznacza to, że ustawa nie zakazuje deweloperom stosowania waloryzacji, a ostateczna cena zakupu nieruchomości, może ulec zmianie na przykład ze względu na wzrost cen materiałów budowlanych i kosztów budowy. Ustawa w obecnym kształcie obowiązywać będzie do końca czerwca, a od 1 lipca 2022 r. ma wejść w życie jej nowelizacja. W niej jednak również widnieją jedynie zapisy zobowiązujące dewelopera do uwzględnienia informacji o ewentualnym wzroście cen w prospekcie informacyjnym. Nowelizacja nie wprowadza, więc w tej kwestii żadnych zmian, pomimo negatywnych opinii Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na temat sytuacji, w której klient nie zna ostatecznej ceny zakupu w momencie zawierania umowy z deweloperem.

Negatywne stanowisko UOKiK dotyczyło w szczególności umów skonstruowanych w taki sposób, że pomimo wzrostu ceny zakupu mieszkania, konsument nie ma możliwości odstąpienia od umowy. Osoby, które nie mają zabezpieczonych dodatkowych środków pieniężnych, mogą w rezultacie znaleźć się w bardzo trudnej sytuacji. Dla osób, które zaciągnęły kredyt hipoteczny na maksimum swoich możliwości, zdobycie dodatkowego finansowania może okazać się nieosiągalne. Negatywną opinię w sprawie zapisów dotyczących waloryzacji wielokrotnie wyrażał także Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który do 17 kwietnia 2016 r. decydował o tym, jakie zapisy w umowach są niedozwolone. W rejestrze klauzul niedozwolonych UOKiK znajdują się na przykład klauzule, na mocy których deweloperzy zapewniali sobie prawo do podniesienia ostatecznej ceny sprzedaży nieruchomości.

Chociaż w sporach pomiędzy deweloperem a klientem zdarzają się wyroki sądów kwestionujące klauzule waloryzacyjne na korzyść konsumentów, to przede wszystkim na kupujących leży obowiązek dokładnego zapoznania się z zapisami umowy przed podpisaniem kontraktu zawierającego zapisy dotyczące możliwości waloryzacji cen.